دعوت به نشست «سلام سارایوو»

هم‌زمان با برگزاری سی و یکمین نمایشگاه کتاب تهران حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی نشستی را با موضوع ادبیات جنگ بوسنی برگزار می­کند:

در این نشست که قرار است روز چهارشنبه مورخ ۱۹/۲/۹۷ از ساعت ۱۴ إلی ۱۶ در محل حوزه هنری برگزار شود، دو تن از نویسندگان کشور بوسنی و هرزگوین که اخیراً کتاب­هایشان با موضوع نسل‌کشی سربرنیتسا به فارسی ترجمه شده است، حضور خواهند داشت.

دکتر مجید شاه‌حسینی، «سیده اعظم حسینی»، نویسنده کتاب «دا» و «مریم برادران»، نویسنده کتاب «ر» از دیگر میهمانان این نشست هستند که به بیان دیدگاه‌های خود در خصوص کتب منتشر شده می­پردازند.

«لبخند من، انتقام من است» نوشته «جوا آودیچ»، «کارت پستال­هایی از گور» نوشته «امیر سولیاگیچ» و «خداحافظ سارایوو» نوشته «آتکا رید» سه کتابی هستند که توسط انتشارات کتابستان معرفت ترجمه و در نمایشگاه امسال ارائه خواهند شد.

از عموم علاقه‌مندان برای شرکت در این مراسم دعوت به عمل می­آید.

درباره جنگ بوسنی

بوسنی و هرزگوین یکی از جمهوری­های شش‌گانه یوگسلاوی سابق بود که با برگزاری یک رفراندوم و رأی اکثریت مردم به استقلال این جمهوری در سال ۱۹۹۲ میلادی از یوگسلاوی جدا شد. همین مسئله به بهانه­ای برای صرب‌ها تبدیل شد تا یورش و تهاجمی همه‌جانبه را علیه مردم مسلمان بوسنی و هرزگوین آغاز کنند. مسلمانان بوسنی در آن زمان فاقد هرگونه سلاح و تشکیلات سازمان‌دهی شده نظامی بودند اما تشکیل هسته­های مقاومت و استفاده از هر آنچه که در اختیار داشتند به مقاومت در برابر صرب‌ها پرداختند. در این میان جمهوری اسلامی ایران با ارسال کمک­های نظامی و اعزام مستشاران خود توانستند هسته­های مقاومت را سازمان‌دهی و جریان جنگ در این کشور را متحول کند. تخمین زده می­شود که شمار قربانیان جنگ بوسنی بیش از ۱۰۰ هزار نفر باشد و حتی عده­ای این عدد را تا دویست هزار نفر نیز دانسته­اند. اما بزرگ‌ترین قتل‌عام مسلمانان بوسنیایی در یازدهم جولای ۱۹۹۵ در شهر سربرنیتسا واقع در غرب بوسنی و هرزگوین اتفاق افتاد. شهر سربرنیتسا توسط سازمان ملل متحد منطقه امن و عاری از سلاح اعلام شده و نیروهای نظامی این سازمان برای پاسداشت صلح در منطقه حضور داشتند اما در روز یازدهم جولای منطقه را در اختیار نیروهای سازمان ملل قرار دادند که نتیجه آن کشتار بیش از هشت هزار مسلمان بوسنیایی از کودک چند روزه گرفته تا پیرمرد نود ساله شد.

لبخند من انتقام من است

درباره کتاب:

در روزگاری نه‌چندان دور، در تابستان ۱۹۹۵ میلادی، بیش از هشت هزار بوسنیایی که در شهر سربرنیتسا و نواحی اطراف آن زندگی می­کردند، در کمتر از ۷۲ ساعت به دست نیروهای شبه‌نظامی صرب قتل­عام شدند. سربرنیتسا در زمان وقوع قتل­عام تحت کنترل و حمایت نیروهای حافظ صلح سازمان ملل قرار داشت. اما نیروهای صرب در روز یازدهم جولای ۱۹۹۵ به یک‌باره وارد شهر می­شوند، ظرف چند ساعت مردان را از زنان جدا و پس از قتل­عام و اعدام­های دسته­جمعی آن‌ها را در گورهای دسته­جمعی دفن می­کنند. داستان­ها، ماجراها و روایاتی که از ماجرای قتل­عام سربرنیتسا نقل می­شوند، آن‌قدر دردناک، فجیع وحشتناک هستند که حتی شنیدنشان هم خارج از توان هرکسی باشد. هنر «جِوا» در «لبخند من، انتقام من است» آن است که روایت دخترانه خود از فاجعه سربرنیتسا را به نحوی ارائه می­دهد که خواننده ضمن درک این مقطع خاص از رویدادهای غم­انگیز جنگ بوسنی، بتواند خواندن کتاب را به انتها برساند!

درباره نویسنده:

«جوا آودیچ» متولد ۲۶ آگوست ۱۹۸۶ در «زلنی یادار» در نزدیکی سربرنیتسا است. با شروع تهاجم صرب‌ها به بوسنی و هرزگوین و آغاز جنگ در این کشور خانم آودیچ به همراه خانواده خود مجبور به مهاجرت به شهر توزلا می­شود که در آن زمان تحت کنترل نیروهای مسلمان بود.  آودیچ در زمان سقوط سربرنیتسا تنها نه سال داشت. او اعتقاد دارد که برای همه کسانی که از مهلکه سربرنیتسا جان سالم به در برده است، تحمل سال‌های صلح به مراتب سخت‌تر از روزهای جنگ است چرا که آن‌ها به آوارگانی در وطن خود تبدیل شده بودند.

«جوا آودیچ» تحصیلات خود را در رشته علوم سیاسی گرایش روزنامه­نگاری در دانشگاه سارایوو به اتمام رساند و پس از فارغ­التحصیلی به عنوان خبرنگار در روزنامه پرتیراژ «دنونی آواز» در بوسنی و هرزگوین مشغول به کار شد. اما تأثیرات جنگ و نوع نگاه به مردم سربرنیتسا او را رها نکرد. همین مسئله باعث شد تا او به نگارش کتاب «لبخند من انتقام من است» روی بیاورد تا راوی تمامی سختی­ها و مشقاتی باشد که تمام بازماندگان فاجعه سربرنیتسا به صورت روزانه پس از پایان جنگ با آن‌ها روبرو بوده­اند.

آودیچ در هنگام رونمایی ترجمه کتاب دا در بوسنی و هرزگوین ضمن مقایسه فاجعه سربرنیتسا با وقایع جنگ تحمیلی در خرمشهر گفت:

آن‌هایی که وحشت روزهای جنگ را پشت سر گذاشته‌اند و از آن جان سالم به در برده‌اند، حالا به هر زبانی صحبت کنند و هر کجای عالم که باشند، حرف هم را بهتر می‌فهمند. سرنوشت بر این مقدر شد بود تا ترجمه کتاب «دا» اثر‌ نویسنده ایرانی را در مارس ۲۰۱۷ یک نفس بخوانم. با خواندن کتاب دریافتم که گذشته‌ای یکسان در دو دوره متفاوت ما را در برگرفته است. جمله «تاریخ تکرار می‌شود» فقط یک جمله معمولی نیست. مدرک اثباتش شاهدان زنده هستند، سرنوشت انسان‌ها.

ایران دهه ۸۰ و بوسنی دهه ۹۰. خانواده حسینی و خانواده آودیچ. خرمشهر و سربرنیتسا. گورستان جنت‌آباد و گورستان پوتوچاری.

کتاب «دا» و کتاب «لبخند من، انتقام من» برای این به نگارش درآمده­اند تا از قربانیان سخن گفته شود تا جنایت جنایتکاران تا ابد فراموش نشود. چیزی که تا دنیا دنیا است، نباید از خاطر برود و تکرار شود.

کارت پستال­هایی از گور

درباره کتاب:[۱]

سولیاگیچ در خاطرات قابل توجه خود از زندگی در شهر محاصره شده می­نویسد: “من زنده‌ام زیرا ژنرال ملادیچ (فرمانده صرب‌های بوسنی) در همان روز احساس خدایی می­کرد.” او قدرت مطلق برای تصمیم‌گیری در مورد زندگی و مرگ داشت. من عادت کرده بودم ماه‌ها خوابش را ببینم و خودم را برای مواجهه با او آماده کنم… زمانی که می‌خواستم به خودم توضیح دهم که چرا او مرا مستثنا کرده احساس می­کردم دیوانه­ شده­ام، من هم می­بایست برای او به اندازه دوستانم که توسط او اعدام و قتل‌عام شدند، ناچیز می­نمودم. اما هرگز پاسخی پیدا نکردم. از بهار ۱۹۹۲ تا ژوئیه ۱۹۹۵، سربرنیتسا و مناطق اطراف آن توسط سربازان ژنرال ملادیچ محاصره شدند. این یک محاصره بی‌رحمانه بود و البته پایان آن بی­رحمانه­تر. در واقع، دادگاه رسیدگی به جنایات جنگی سازمان ملل متحد در لاهه آن را نسل­کشی نامیده است.

از این رو گرچه کتاب‌های زیادی درباره سربرنیتسا نوشته شده است، اما نویسنده همه اکثر آن‌ها خارجی هستند.

سولیاگیچ که اکنون استاد علوم سیاسی در سارایوو است، نخستین گزارش از محاصره را که توسط یک بوسنیایی به زبان انگلیسی نوشته شده، منتشر می­کند. همین قدر که یک نفر شاهد این وقایع باشد کفایت می­کند اما  سولیاگیچ به زیبایی آن‌ها را نوشته است

داستان‌های او در مورد زندگی در محاصره روایت یک انسان خشمگین نیست که متأثر از خشم او نسبت به قرار گرفتنش در محاصره و بقایش باشد. درواقع، سولیاگیچ با مهارت رمانی را به رشته تحریر درآورده است. او در عین حال برای کسانی که علاقه‌مند هستند جزئیات جدی زیادی در مورد زندگی تحت محاصره بدانند واقعیت‌هایی را نقل کرده است که بدون شک در تاریخ‌هایی که هنوز نوشته می‌شوند تکرار می‌شود.

هنگامی که محاصره آغاز شد، سولیاگیچ ۱۷ سال داشت. او زبان انگلیسی را خودش آموخت و به عنوان مترجم در خدمت سازمان ملل متحد درآمد. این همان چیزی بود که وقتی که ملادیچ از او پرسید که چه کاری انجام می‌دهد زندگی‌اش را نجات داد. به همین دلیل او به خارج از شهر منتقل شد. بدین ترتیب، آنچه کتاب او زا جذاب‌تر می­کند، برخورد چهره به چهره او با صرب‌ها نیست، بلکه زنده ماندن اوست.

او می­نویسد: من متوجه شدم که گرسنگی شخصیت من را کاملاً تغییر داده است. از پسری که قبل از جنگ خجالتی و گوشه‌گیر بود، به یک انسان مهاجم و بی‌پروا تبدیل شده بودم. چیزی که می‌دیدم مرا می­ترساند، اما به‌سرعت متوجه شدم که مسئله بقا در میان است.

داستان سولیاگیچ، به هیچ وجه یک داستان مظلوم نمایانه درباره قربانیانی نیست که توسط دنیای خارج به آن‌ها خیانت شده است. او به ما یک داستان کامل تحویل می­دهد، کامل‌ترین روایتی که کسی بتواند بدون اینکه گلوله­ای در سرش جای گرفته باشد نقل کند.

در یک جای داستان، او توضیح می‌دهد که چگونه هنگامی که عجله می­کرد تا کمک‌های بشردوستانه به مردم در محاصره قرار گرفته برسد، عموی وی کشته شده است. هرچند، به دلیل ارتباط قاتل با رهبران سیاسی محلی، هیچ‌گاه هیچ اتفاقی برای قاتل رخ نداد.

یکی از متحرک‌ترین صحنه‌ها آنجاست که وی توضیح می‌دهد که چگونه مردم از سراسر منطقه به سمت یک رادیوی محلی می­آمدند تا از طریق آن به سایر دوستان و بستگان خود سلام برسانند و بگویند که زنده­اند. سولیاگیچ یک کتاب بسیار خوب را نوشته است.

درباره نویسنده:

امیر سولیاگیچ متولد ۲۱ می ۱۹۷۵ در براتوناتس واقع در بوسنی و هرزگوین است که در آن زمان یکی از جمهوری­های شش‌گانه یوگسلاوی سابق به شمار می­رفت. سولیاگیچ که در ابتدای جنگ بوسنی ۱۷ سال داشت همانند بسیاری از مسلمانان این کشور آواره شد. وی با شروع پاک‌سازی نژادی مسلمانان توسط صرب‌ها در سال ۱۹۹۲ به همراه خانواده­اش به مناطق اطراف رودخانه درینا در مرز بوسنی و صربستان گریخت و نهایتاً در سربرنیتسا پناه گرفت. امیر سولیاگیچ در مدت اقامت در سربرنیتسا سعی کرد زبان انگلیسی بیاموزد و توانست به عنوان مترجم با نیروهای سازمان ملل همکاری نماید. همین مسئله باعث شد تا او از قتل‌عام سربرنیتسا جان سالم به در ببرد.

امیر سولیاگیچ پس از جنگ، در دانشگاه سارایوو و در رشته علوم سیاسی تحصیل کرد. وی از سال ۱۹۹۶ به عنوان خبرنگار برای مجله «دانی» کار کرده است و بین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۴ گزارش‌های مربوط به روند برگزاری دادگاه بین‌المللی لاهه در خصوص رسیدگی به پرونده جنگ داخلی در یوگسلاوی سابق را برای همین مجله و نیز موسسه «گزارش جنگ و صلح» تنظیم کرده است. سولیاگیچ یک دوره به عنوان وزیر آموزش و پرورش در بوسنی فعالیت کرد و در سال ۲۰۱۴ نیز از سوی حزب «جبهه دمکراتیک» به عنوان نامزد مسلمان در انتخابات ریاست جمهوری بوسنی و هرزگوین معرفی شد که نتوانست رأی بیاورد.

[۱] https://www.theguardian.com/books/2005/jul/03/biography.features